Biến và kiểu dữ liệu trong JavaScript: Kiến thức nền tảng mọi web developer phải nắm

Trong hành trình trở thành một web developer chuyên nghiệp, việc hiểu rõ biến và kiểu dữ liệu trong JavaScript là cực kỳ quan trọng. Đây là nền tảng để bạn nắm vững logic, xử lý dữ liệu, làm việc với API, framework và viết ứng dụng web hoàn chỉnh.
Nếu bạn đang tìm kiếm một hướng dẫn chi tiết, dễ hiểu và tối ưu SEO cho chủ đề “Biến và kiểu dữ liệu” — bài viết này chính là dành cho bạn.

1. Biến là gì?

Biến (variable) là một khái niệm dùng để lưu trữ giá trị để có thể tái sử dụng trong chương trình. Bạn có thể gán, thay đổi hoặc đọc giá trị của biến bất cứ lúc nào trong quá trình chạy code.

Trong JavaScript, có 3 cách khai báo biến:

var
let
const

1.1 Sự khác nhau giữa var, let và const

Từ khóa	Phạm vi (Scope)	Có thể gán lại?	Hoisting	Ghi chú
`var`	function scope	✔ Có	✔ Có (undefined)	Tránh dùng nếu có thể
`let`	block scope	✔ Có	✔ Có (but not initialized)	Dùng phổ biến nhất
`const`	block scope	✘ Không	✔ Có (but not initialized)	Dùng cho giá trị không đổi

Ví dụ:

let age = 20;
age = 21; // hợp lệ

const PI = 3.14;
PI = 3.15; // ❌ lỗi: không thể gán lại

2. Kiểu dữ liệu là gì?

Kiểu dữ liệu (data types) là dạng của giá trị được lưu trong biến. JavaScript là ngôn ngữ dynamic type — nghĩa là kiểu dữ liệu được xác định khi code chạy, không phải khi viết code.

JavaScript gồm hai nhóm chính:

Primitive types (dữ liệu nguyên thủy)
Non‑primitive types (dữ liệu tham chiếu)

2.1 Các kiểu dữ liệu nguyên thủy (Primitive Types)

2.1.1 Number

Dùng cho cả số nguyên và số thực.

let price = 12000;
let pi = 3.14159;

2.1.2 String

Chuỗi ký tự, được đặt trong '', "" hoặc `.

let name = "Phạm Thành Nam";

2.1.3 Boolean

Kiểu đúng/sai: true hoặc false.

let isActive = true;

2.1.4 Null

Giá trị rỗng có chủ đích.

let car = null;

2.1.5 Undefined

Biến được khai báo nhưng chưa gán giá trị.

let x;
console.log(x); // undefined

2.1.6 Symbol

Dùng để tạo identifier duy nhất (ít dùng với người mới).

2.1.7 BigInt

Dùng cho số nguyên lớn hơn giới hạn của Number.

let big = 9007199254740991n;

2.2 Các kiểu dữ liệu tham chiếu (Non‑Primitive Types)

Object
Array
Function
Date
Map/Set, v.v.

Ví dụ Object

const user = {
  name: "Nam",
  age: 24,
};

Ví dụ Array

const numbers = [1, 2, 3, 4, 5];

Ví dụ Function

function sum(a, b) {
  return a + b;
}

3. Cách kiểm tra kiểu dữ liệu

JavaScript cung cấp từ khóa typeof:

typeof 123; // "number"
typeof "hello"; // "string"
typeof true; // "boolean"
typeof undefined; // "undefined"
typeof {}; // "object"
typeof []; // "object" (đây là điểm cần chú ý)
typeof null; // "object" (lỗi lịch sử của JS)

Để kiểm tra Array chính xác:

Array.isArray([]);

4. Sự khác nhau giữa kiểu nguyên thủy và tham chiếu

4.1 Dữ liệu nguyên thủy — lưu theo giá trị (by value)

let a = 10;
let b = a;
a = 20;

console.log(b); // 10 (không đổi)

4.2 Dữ liệu tham chiếu — lưu theo địa chỉ (by reference)

const obj1 = { name: "Nam" };
const obj2 = obj1;

obj1.name = "PTN";

console.log(obj2.name); // "PTN" (cùng thay đổi)

5. Tại sao cần hiểu kỹ “Biến và kiểu dữ liệu”?

Tránh bug khó hiểu
Viết code tối ưu hơn
Hiểu cách hoạt động của framework (React, Node.js…)
Làm việc với API hiệu quả
Tối ưu performance, memory
Dễ debug

6. Những lỗi thường gặp khi làm việc với biến và kiểu dữ liệu

6.1 Quên dùng let/const → tạo biến global

x = 10; // ❌ rất nguy hiểm

6.2 Nhầm lẫn giữa null và undefined

null → chủ động “không có gì”
undefined → chưa được gán

6.3 Dùng var dẫn đến hoisting không mong muốn

console.log(a); // undefined
var a = 5;

6.4 Dùng == thay vì ===

== có ép kiểu (coercion) → dễ lỗi
=== so sánh đúng cả kiểu và giá trị → an toàn

0 == "0"; // true
0 === "0"; // false

7. Ví dụ thực tế: Validate form bằng biến và kiểu dữ liệu

function validateForm(data) {
  if (typeof data.username !== "string" || data.username.length < 3) {
    return false;
  }

  if (typeof data.age !== "number" || data.age < 18) {
    return false;
  }

  return true;
}

console.log(
  validateForm({ username: "Nam", age: 24 })
);

8. Checklist học “Biến và kiểu dữ liệu” cho người mới

Hiểu var/let/const
Biết cách phân biệt null & undefined
Thuộc 7 primitive types
Hiểu object, array, function
Biết dùng typeof và Array.isArray
Hiểu cơ chế copy value vs reference

9. Kết luận

Chủ đề biến và kiểu dữ liệu là một trong những phần quan trọng nhất khi học JavaScript. Chỉ khi nắm chắc nền tảng này, bạn mới có thể tiếp tục học sâu hơn về DOM, async, API, framework, Node.js và xây dựng ứng dụng thực tế.

Nếu bạn muốn mình viết tiếp chuỗi chủ đề JavaScript cơ bản — như toán tử, function, scope, closure, async/await — chỉ cần nhắn mình nhé!

Biến Và Kiểu Dữ Liệu Trong JavaScript: Hướng Dẫn Đầy Đủ Cho Web Developer